9η και 10η
ΕΝΟΤΗΤΑ (στίχοι ε΄ 311 – 552):
Ο ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΑΝΑΜΕΤΡΑΤΑΙ
ΜΕ ΤΟΝ ΠΟΣΕΙΔΩΝΑ ΚΑΙ ΝΑΥΑΓΕΙ ΣΤΟ ΝΗΣΙ ΤΩΝ ΦΑΙΑΚΩΝ
ΘΕΜΑΤΑ:
Στους στίχους των δύο αυτών ενοτήτων (ε΄311- 552) αναμετρώνται
ένας θεός με έναν θνητό. Ποιοι είναι αυτοί;
Όμως, και κάποιοι άλλοι θεοί συμπράττουν, προκειμένου να σωθεί ο ήρωάς
μας. Ποιοι είναι αυτοί;
Ας παρατηρήσουμε την εικονοπλαστική
ικανότητα του ποιητή: Περιγράφει τη φύση σε μια κορυφαία εκδήλωσή της, την
τρικυμία, με φοβερούς στίχους. Ποιες εικόνες πλάθουμε με τη φαντασία μας, καθώς
διαβάζουμε το κείμενο; Μήπως έχουμε δει και κάποιες κινηματογραφικές ταινίες με
τέτοιες σκηνές;
Στίχοι 362 – 366, 405 – 406, 435 – 441, 546 – 549: Παρομοιώσεις σύνθετες, που μπορούν να
αναλυθούν στο δεικτικό μέρος (τι παρομοιάζεται;), στο αναφορικό μέρος (με τι
παρομοιάζεται;) και στον κοινό όρο τους (το κοινό τους σημείο).
Ας προσπαθήσουμε να εντοπίσουμε αυτά τα στοιχεία στις παρομοιώσεις
που εντοπίσαμε στις ενότητες.
Κατά τη διάρκεια των γεγονότων των δύο ενοτήτων, ο Οδυσσέας δεν παραιτήθηκε ούτε στιγμή,
δεν εγκατέλειψε τον αγώνα του να
επιβιώσει και να νοστήσει, παρά τις αντιξοότητες που αντιμετώπισε. Δεν
υποτάχθηκε και δεν αφέθηκε στη βούληση του εκδικητικού Ποσειδώνα, ούτε
παραδόθηκε στα αγριεμένα κύματα και τα βράχια αλλά, με επιμονή και δύναμη, αξιοποιώντας
το μυαλό του, άντεξε, αγωνίστηκε και βρήκε τρόπο και μέσα για να επιβιώσει.
Μήπως κι εμείς,
έχοντάς τον για παράδειγμα, πρέπει να κάνουμε το ίδιο στη ζωή μας, όποτε
χρειάζεται να δώσουμε μάχη για να μείνουμε ζωντανοί και να διασώσουμε τις αξίες
και τον κόσμο μας;
11η
ΕΝΟΤΗΤΑ (ζ΄139 - 259): ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΚΑΙ ΝΑΥΣΙΚΑ
Πρόκειται για τη ραψωδία που υμνεί τη γυναικεία ψυχή, τη χάρη
και το ήθος της βασιλοπούλας Ναυσικάς. Ο
εξαιρετικός χαρακτήρας της νεαρής κοπέλας προβάλλει, πρώτον, από την περιγραφή
του ποιητή, δεύτερον, από τα λόγια, τα
έργα και τη συμπεριφορά της στο παλάτι και απέναντι στους δικούς της, τρίτον, μέσα
από τα λόγια, τη στάση και τη συμπεριφορά της απέναντι στο ναυαγό Οδυσσέα και, τέταρτον,
μέσα από τα λόγια που της απευθύνει ο ίδιος ο ήρωας, περιγράφοντας την ομορφιά της.
13η
ΕΝΟΤΗΤΑ (…. ι΄ 1 – 41): Ο ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΕΙ ΣΤΟΥΣ ΦΑΙΑΚΕΣ ΤΗΝ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΟΥ
Αξίζει να προσέξουμε τους στίχους 22 – 39: Αναφέρεται στην
φτωχική αλλά πολυαγαπημένη πατρίδα του, την
τραχιά κι όμως καλή Ιθάκη, που δεν την αλλάζει με κανέναν παραδεισένιο
τόπο. Τίποτε άλλο πιο γλυκό από πατρίδα και γονιούς, δηλώνει.
Αισθανόμαστε κι εμείς το ίδιο για την πατρίδα και τους δικούς
μας;
14η
ΕΝΟΤΗΤΑ (στίχοι ι΄240 – 512): Η ΑΝΑΜΕΤΡΗΣΗ ΤΟΥ ΟΔΥΣΣΕΑ ΜΕ ΤΟΝ ΚΥΚΛΩΠΑ ΠΟΛΥΦΗΜΟ
ΘΕΜΑΤΑ:
Διαλογική σκηνή.
Επιβράδυνση του
χρόνου.
Πολιτισμικά στοιχεία: υλικός
πολιτισμός (τυροκομία, κλπ.).
Στίχοι 248 – 254: Ας
προσέξουμε την αντίθεση. Τι
επιθυμούν οι σύντροφοι του Οδυσσέα και τι ο ίδιος;
Για ποια εξέλιξη μας προϊδεάζει
ο ήρωας με τη φράση «πράγμα που θα
΄ταν συμφερότερο»; Σε ποιους στίχους, παρακάτω, δίνεται η ερμηνεία αυτού του
σχολίου του Οδυσσέα;
Στίχοι 259 – 267: Με ποιες φράσεις ο ποιητής υποδηλώνει το μέγεθος και τη δύναμη του Πολύφημου;
Στίχοι 278 – 308: Ποια λόγια του Πολύφημου προϊδεάζουν τον Οδυσσέα και τους δικούς
του για τις διαθέσεις του, πριν φάει τους πρώτους συντρόφους;
Ο πολύμητις - πολυμήχανος
Οδυσσέας: Ποια ευφυή τεχνάσματα εφηύρε ο ήρωας προκειμένου να σώσει τους συντρόφους και τον
εαυτό του;
Παρακολουθούμε την
αναμέτρηση ενός ανθρώπου με ένα απάνθρωπο κτήνος. Όσο προχωρεί η πλοκή,
πραγματοποιείται μια αντίστροφη εξέλιξη: Ο άνθρωπος (Οδυσσέας), προκειμένου να σωθεί, και,
επειδή είναι φιλέταιρος και άρα ηθικός, αγωνίζεται, εφευρίσκει, εξαπατά, πονηρεύεται,
δολιεύεται, εκδικείται, προβαίνει σε μιαν κτηνώδη ενέργεια (τύφλωση του
Πολύφημου), οδηγείται στην ύβρη, μεθυσμένος από τη νίκη του. Αντίθετα, το
κτήνος (ο Πολύφημος), από την ανομία, την αυθαιρεσία και την υπεροψία, λόγω της
τύφλωσής του, μεταμορφώνεται σε άνθρωπο: Συντρίβεται, πονά, θρηνεί, εκφράζει τρυφερά αισθήματα, αποζητά τη
βοήθεια ή τη συμπόνια άλλων (των Κυκλώπων και του μεγάλου κριαριού),
ταπεινώνεται και συνειδητοποιεί την ήττα του.
15η
ΕΝΟΤΗΤΑ (στίχοι ι΄ 513 -630): ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΟΔΥΣΣΕΑ ΚΑΙ ΠΟΛΥΦΗΜΟΥ. ΥΒΡΙΣ
Διαλογική σκηνή, κατά
τη διάρκεια της οποίας παρεμβάλλονται αφηγήσεις. Ποιοι ομιλούν;
Παρατηρήστε την κλιμάκωση
που τερματίζεται με τη θυσία του Οδυσσέα στους θεούς. Ο ήρωας προχωρεί προς την
καταστροφή και, παρά την προσπάθεια των συντρόφων του, δεν σώζεται.
Στους στίχους της ενότητας ο ήρωας ακροβατεί επικίνδυνα ανάμεσα στην ευπρέπεια και την απρέπεια,
στη σύνεση και τον παραλογισμό.
Ας αναζητήσουμε στίχους, όπου προβάλλεται η λογική και η ορθή αντίληψη του Οδυσσέα (επιχείρηση σωτηρίας και
απομάκρυνσης από το επικίνδυνο νησί), και άλλους, όπου επιδεικνύει υβριστική, επιπόλαιη συμπεριφορά (καυχησιά
και στάση απαξιωτική προς τον Ποσειδώνα); Ποιες νομίζετε ότι ήταν οι
συνέπειες αυτής του της στάσης; Πόσο
σημαντική, σε σχέση με το δεκάχρονο βασανιστικό ταξίδι του Οδυσσέα, αποδείχθηκε η στιγμή αυτή, του διαλόγου
ανάμεσα στον τυφλωμένο Κύκλωπα και τον θριαμβευτή ήρωα;
Στίχοι 613 -618:
Εντοπίστε την θεϊκή προειδοποίηση.
